Günümüzde ortalama yaşam süresi uzamıştır. Dünya sağlık Örgütü yaşlılığı 65 yaş sonrasındaki dönem olarak tanımlamaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşlı sağlığına verilen önem her geçen gün artmaktadır. Sağlıklı yaşlanma verilen destek hizmetleri ile de ilişkidir.
Çok yönlü geriatrik değerlendirme neleri içerir?
Yaşlıların geriyatrik değerlendirme sürecinde tıbbi, fonksiyonel ve psikososyal açıdan değerlendirilmesi gerekmektedir. Genel bir nörolojik değerlendirmeye eşlik eden hayat kaliteleri, duygudurumları değerlendirilmelidir.
Yaşlılarda yeni belirtiler dikkatlice ele alınmalıdır. Yaşlıların diğer hastalık öyküleri detaylı alınmalıdır. Kullandığı ilaçlar sorgulanmalı ve ilaç yan etkileri değerlendirilmelidir.
Yaşlı hastada geleneksel fizik muayene kuralları geçerli olmakla birlikte bası yarası, düşme, idrar kaçırma, demans, depresyon gibi geriatrik sendromlar; baş dönmesi, ayakta tansiyon düşüklüğü gibi yaşlıda sık rastlanan problemler de değerlendirilmelidir. Yaşlı hastalar ayrıca yılda bir kez görme değerlendirmesinden geçmelidir. Ayrıca işitme problemi taranmalı ve gerektiğinde kulak burun boğaz hekimine sevk edilmelidir.
Fonksiyonelliğin değerlendirilmesi: Fonksiyonel durumun değerlendirilmesi en sık temel günlük yaşam aktivitelerinin ve enstrümental günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirilmesi ile yapılır. Temel günlük yaşam aktivitelerinde banyo, giyinme, tuvalet, kendi kendine beslenme, vb; enstrümental günlük yaşam aktivitelerinde telefon kullanma, alışveriş yapma, yemek hazırlama, finans gibi konular sorgulanır.
Yürüme bozuklukları, idrar kaçırma, beslenme durumunun değerlendirilmesi yaşlılarda çok önemlidir. Yaşlı hastaların değerlendirmesinde önemli bölümlerden bir tanesi kişinin nörokognitif fonksiyonlar denen ruh, sinir ve bilişsel fonksiyonlarının değerlendirilmesidir. Yaşlıların yaşadığı sağlık sorunları arasında nöropsikiyatrik hastalıklar önemli yer tutar. Yaşlılarda depresyon sılıkla görülmektedir. Bununla beraber Alzheimer görülme sıklığı da artışa geçmiştir. Demans tanısı değerlenidirme amacıyla geniş kapsamlı nöropsikolojik değerlendirme yapılmalıdır.
Yaşlılık Depresyonu
Çoğu zaman üzgün, boşlukta ve huzursuz hissederler. Gündelik etkinliğe karşı ilgi ve doyum yitirilmektedir. Uykuda bozulma, iştah kaybı kilo değişimi, gözlenebilen motor ajitasyon görülmektedir. Değersiz, çaresiz, huzursuz, umutsuz, suçlu ya da başkalarına yük olma konusunda aşırı endişe hali görülmektedir. Bu kişilerde yorgunluk ve enerji kaybı görülmektedir. Ölümle zihinsel olarak aşırı meşgul olma hali vardır. İntihar düşünceleri görülmekte, intihar planı yapmaktadırlar. İnsanlarla sosyalleşme ya da gündelik işlerinde zorlanmakta, sosyalleşmede isteksizlik görülmektedir.
Yaşlılık Depresyonu
Genel geriyatrik muayene önerilmektedir. Depresyona eşlik eden demans tanısı değerlendirilir. Danışanın intihar girişimlerinin veya planlarının engellenmelidir. Psikoeğitim ve psikoterapi önerilmektedir. Depresyonun beden belirtileri değerlendirilir. Yaşamdan alınan hazı artıracak aktiviteler için teşvik edilir.
Depresyonun altta yatan nedenleriyle çalışılmalıdır. Uzun vadeli psikoeğitim ve psikiyatrik değerlendirmeyle altta yeten nedenler değerlendirilir ve onlar üzerine çalışılır. Günlük işlevselliğin ve sosyal katılımının artırılması hedeflenir. İleri yaş depresyonunda depresif duygu durumun erken işaretlerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi çok önemlidir.