Eğitimde görsel uyaranlar kullanılması, film, resim, harita gibi materyallerle öğrenme sürecinin kolaylaştırılmasının başarısını arttıracağı düşünülmüştür
Çevreyi görsel olarak organize etme ve yorumlama ile ilgili eğitimlerle öğrenme süreci desteklenmelidir.
Kavramsal değerlendirme, kazanılmış bilgi alanlarını geliştirmeye yönelik destek eğitimle eksik yönlerin güçlendirilmesi gerekmektedir.
Genel bilgisini artırabilmesi amacıyla çeşitli kültürel ve eğitsel faaliyetlerde bulunması (ansiklopedik bilgiler içeren kitaplar edinmesi, müze gezileri ve belgesel izlemesi) önerilmektedir.
Üstün Yeteneklilerin Eğitiminde Dikkat Edilecek Noktalar
· Üstün yetenekli çocukların eğitim programları çocukların ilgi ve yeteneklerine göre zenginleştirilmelidir. Zenginleştirme programlarının genellikle şu esasları göz önünde bulundurması gerekmektedir.
· Zenginleştirme okuldaki bütün öğretim dalları ile ilgili olarak uygulanabilir.
· Zenginleştirme çalışmaları ileri üstün yetenekli öğrencilerin ilgisini uyarabilecek nitelikte olmalı, mekanik, anlamsız tekrarlamalardan kaçınılmalıdır. Bununla, sınıf içinde işlenmekte olan konularla ilgili olarak bol sayıda tekrardan başka özelliği olmayan ev ödevleri, ders dışı çalışmalar kastedilmektedir.
· Seçilecek zenginleştirme konuları, öğrencinin kendi başına inceleme, gözlem ve araştırma etkinlikleri yapabilmesine elverişli olmalıdır.
· Seminer türü çalışmalar, küme tartışmalar, inceleme ve araştırma niteliğinde olan görevler, herhangi bir konu ya da durumun değerlendirilmesi niteliğindeki çalışmalar verilmelidir.
· Müze, fabrika ve çeşitli bilim ve teknoloji merkezlerine ziyaretler tertiplemek ve burada yeteneklerine uygun bir düzeyde gözlemler ve incelemeler yaptırıp sınıfa raporlar getirmek de yararlı olur.
· Zenginleştirme programının etkili ve yararlı olabilmesi için öğretici filmler, atlas, ansiklopedi, yerküre, sözlükler ve benzeri ders araçlarının el altında bulundurulması da önerilmektedir.
· Üstün yetenekli çocuk bireysel olarak sistemli bir şekilde gözlenmeli, gerektiğinde değişik kaynaklardan çocukla ilgili bilgi toplanmalı, ilgileri ve ihtiyaçları mümkün olduğunca gerçekçi düzeyde saptanmalıdır.
· Çocukların tam potansiyellerini kullanmalarına fırsat tanıyacak uygulamalar ve çevresel düzenlemeler yapılmalıdır.
· Program amaçları ve uygulamalar ezber ve bilgi edinmenin ötesinde düşünme becerilerinin gelişimine olanak tanımalıdır.
· Eğitimde bireyselleştirmeye önem verilmelidir. Grup etkinliklerinde mutlaka üstün yetenekli çocuğun düzeyine uygun sorular sorma, düşüncelerini ve bulduğu çözüm önerilerini açıklama fırsatları verme v.b. yollarla grup içinde sıkılmaması ve ortamı monoton bulmaması sağlanmalıdır.
· Üstün yetenekli çocukların sordukları sorular, tatmin edici düzeyde cevaplandırılmalıdır. Bu çocuklar için yüzeysel cevaplar yeterli değildir, sorularına derinlemesine ve ayrıntılı cevaplar almak isterler. Yetişkin sorunun cevabını tam olarak bilmiyorsa yüzeysel cevap vererek soruyu geçiştirmek yerine kaynaklardan bilgi edinerek çocuğun istediği düzeyde açıklama yapma yoluna gitmelidir.
· Üstün yetenekli çocuklar tüm gelişim alanlarında aynı düzeyde gelişme göstermeyebilirler. Çocuğun yetenekli olduğu alanı dikkate alarak diğer gelişim alanlarında da benzer düzeyde performans beklemek, çocuğun, bu yüksek beklentiye uygun davranamamaktan dolayı kaygıya girip yetersizlik duymasına ve özgüvenini kaybetmesine neden olacaktır. Yetişkinlerin, çocuktan beklenti düzeylerini, değişik gelişim alanlarındaki farklı kapasiteye uygun biçimde belirlemeleri gerekmektedir.
· Yetişkinler bu çocukların yeteneklerini kullanarak geliştirdikleri ürünlerini (resim, hareket, düşünce veya orijinal bir yapı) ortaya koymalarına ya da sergilemelerine olanak tanımalıdır. Bu çabalar mutlaka ödüllendirilmeli ve yeni ürünler ortaya koyması için çocuk güdülenmelidir. Böyle bir yaklaşım çocuğun yeteneklerini geliştirmesi yönündeki girişimlerini artıracaktır.
· Üstün yetenekli çocukların üstünlüklerini belirgin bir şekilde abartmak, bu çocukları hep ön planda tutmak v.b. yaklaşımlar sınıftaki diğer çocukların onlara karşı düşmanlık, kıskançlık gibi olumsuz duygular geliştirmesine ve grup dışına itmelerine neden olabilir. Bu nedenle eğitimcilerin, çocuklar arasındaki iletişimin ve arkadaşlık ilişkilerinin olumlu yönde gelişmesine olanak tanıyacak bir yaklaşım sergilemesi gerekmektedir.
Öğretmenlere Yönelik Öneriler
· Üstün yetenekli çocuklar için sınıf öğretmeninin öğrenim görevlerinin dışında ek öğrenim programları hazırlaması gerekir. Sınıfın seviyesi onların seviyesinden çok aşağıda kalabilir. Aşağıda belirtilen noktalar dikkate alınarak çocukların daha iyi gelişmelerine yardımcı olabilmek için sınıf öğretmeni;
· Çocuğun çalışma ve ödevlerini sınıfın işlemekte olduğu konularda ve aynı tempoda tutmaya çalışmamalı, onun güç ve süratine uygun ödevler vermelidir.
· Ödevlerde tekrara ve alıştırmalara fazla yer vermemelidir.
· Daha çok problem çözme tekniğini gerektiren ödevler vermelidir.
· Yarı teknik malzemelerin okunması, özetlenmesi, bazı araçların modellerinin yapımı, şemalarının çizimi ve onların çalışma kurallarını açıklama ödevleri verilmelidir.
· Tartışma, proje ve dramatizasyon çalışmalarına önem verilmelidir.
· Tasnif, organize etme ve maddelendirme olanağı veren fırsatlar hazırlanmalıdır.
· Ders etkinliklerinde kitabi etkinliklerden çok, geniş gözlem ve deneylere yer verilmelidir.
· Kendilerine özgü ilgileri olduğundan grupla olduğu kadar bireysel çalışmalara da önem verilmelidir.
· Öğrenciyi okul içi ve dışı etkinliklere yönlendirmelidir.
· Önderliği gerektiren ya da önderliği geliştirmeye fırsat verecek çalışmalara katılması için teşvik edilmesi gerekir.
· Üstün yetenekli çocuğun başarısını, sınıf arkadaşlarının başarısı seviyesi ile değil kendi öğrenme güç ve sürati ile karşılaştırmalıdır.
· Anne ve baba ile bu konuda işbirliği yapmalı, onlara çocuklarını ihmal etmeden ve gurura kapılmadan yetiştirmek için gerekli anlayışı kazandırmaya çalışmalıdır.
· İleri öğrenim için en uygun yolun seçilmesinde uzmanlarla işbirliği yapılmalı.
· Bu çocuklarda üstünlük duygusunu yaratmak, aynı “aşağılık duygusu” kadar zararlı sonuçlar doğurur. Çocuk arkadaşlarını ve çevresindekileri aşağı görür ve toplumda yalnız bir kişi olarak yaşamına devam etme tehlikesi ile karşı karşıya kalır. Onun için üstünlük duygusunun çocuklarda yaratılmamasına azami dikkat sarf edilmelidir.
· Akademik konular için resim, müzik, beden eğitimi gibi dersler ihmal edilmemelidir.
Ailelere Yönelik Öneriler
· Üstün yetenekli çocuğunuzun diğer çocuklar gibi sevgiye olduğu kadar denetlenmeye, disiplinli bir ilgiye, ana-babasınca kabul edilmeye, kişisel bağımsızlığını kazanmaya ve sorumluluklar almaya gereksinimi olduğunu unutmayınız.
· En iyi biçimde gelişebilmesi için ana ve babanın çocuk gelişimi ile ilgili değer sistemleri birbirine uygun olmalıdır. Çocuk yetiştirilirken, nelerin verilip nelerin verilmemesi konusunda ana-baba arasında büyük görüş ayrılıklarının bulunmaması gerekmektedir.
· Ortak sorumluluk alınmalı, çocuğun yetiştirilmesinde ana-baba birlikte çabalamak durumundadır. Çocuğunuz için evde uyması gereken kurallar ve ölçütleri onunla birlikte belirleyin, aile üyeleri arasında tutarlılık olmasına özen gösterin.
· Üstün yetenekli çocuğun okuma, müzik, şiir, düşüncelerini tartışma ve kendini ifade etme becerilerini geliştirmesi üzerinde önemle durulmalı, çocuğa bol bol kitaplar okunmalıdır, ilgi duyduğu okuldaki faaliyetleri yakından izlenmelidir.
· Üstün yetenekli çocuklar cinsiyet, ölüm, hastalık, savaş, parasal konular gibi yetişkin sorunlarına yaşıtlarından önce ilgi duyarlar ve duyarlıdırlar. Bu alanlardaki deneyimlerinin eksikliği sonucu, sorunları çözmede güçlüklerle karşılaşırlar, anababalar onlara bu alanlarda gerekli yardımları yapmalıdır.
· Çocuğun, sağlam bir öğrenme temeli kazanması için müzelere, tarihi yerlere, sanat galerilerine, v.b yerlere götürülmesi gerekmektedir.
· Ana-baba çocuğun sorularına “yeter artık” şeklinde cevap vermemelidir. Çocuğun tüm sorularına, elden geldiğince yanıt verilmelidir.
· Üstün yetenekli çocuğun ilgi alanlarının çeşitliliği unutulmamalıdır. Ancak ilgisini belli bir konuda uzun süre yoğunlaştıramayabilir. Bu nedenle çocuğun ilgilerini destekleyerek, bir konuya daha uzun süre ayırmasını sağlamak, ana-babalara düşen bir görevdir.
· TV seyretmek, dergi okumak, oyun oynamak ve benzeri etkinlikleri yapmak da onların hakkıdır. Ana-babalar çocuklarının tüm yaşantısını aşırı biçimde yönlendirmekten de kaçınmalıdır.
· Çocuğun hayalleri, varsa hayali arkadaşları, alışılmışın dışındaki düşünceleriyle doğrudan ya da dolaylı biçimde olumsuz tutum takınmaktan ve alay etmekten kaçınmalıdırlar.
· Çocuğun ilgi ve üstünlük gösterdiği dallarda, ana babalar yetersiz kaldıklarında, olanakları el verdiğince etkinliklere yönlendirmelidir.
· Gerektiğinde profesyonel yardım almaktan kaçınılmamalıdır.
· Çocuğunuzu diğer kardeş veya akranlarıyla kıyaslamayın.
· Başarılarını aşırı abartmayın ve umursamaz ya da olduğundan aşağı biçimde değerlendirmeyin. Beklentilerinizi çok aşağı ya da çok yukarıda tutmayın.
· Zihinsel büyümesi kadar, fiziksel ve toplumsal becerilerini geliştirmesini teşvik edin. İlgi, yönelim ve isteklerini belirleyebilmesi için seçenekli ortamlar hazırlayın.
· Çocuğunuzun sorduğu sorulardan yola çıkarak, onu ilgilendiği konularda araştırmaya yönlendirin. İlgi, yönelim ve isteklerini belirleyebilmelerine yardımcı olur.
· Zenginleştirilmiş etkinliklerle desteklemek, yaz-boz, satranç, labirent oyunları, müzik vb. malzemeler, oyuncaklar almak, doğa ile ilişki kurmasını sağlamak, aile etkinlikleri düzenlemek, sinema, tiyatro, grup oyunlarına katılma ve çeşitli hobilerin oluşması desteklenmelidir.
· Çocuğunuzun sizinkinden daha iyi olan düşüncelerini, bilgilerini ve saptamalarını takdir edin. Çocuğunuzun sizinkinden daha iyi olan düşüncelerini, bilgilerini ve saptamalarını takdir edin.
· Çocuğunuzun hayatını, kendisine özel zaman ayıramayacağı şekilde yapılandırmak ve planlamaktan kaçının.
· Çocuğunuza, ona güvendiğinizi, konuşma ve davranışlarınızla gösterin.